Kör bireyler rüya görür mü? Rüyaları nasıl şekillenir? Görme engeli, rüyaların içeriğini nasıl etkiler? İşte doğuştan ve sonradan görme kaybı yaşayan bireylerin rüyalarına dair bilimsel gerçekler…
Rüyalar, uyku sırasında özellikle REM (hızlı göz hareketi) evresinde beynin aktif hale gelmesiyle oluşur. Görme duyusu olmasa da beyin, diğer duyularla algıladığı bilgileri rüyada işler. Bu nedenle kör bireyler de rüya görür; ancak rüyaları görsel imgelerden ziyade işitsel, dokunsal ve kokusal deneyimlere dayanır.
Görme duyusu hiç gelişmemiş bireylerin zihninde, görsel referanslara dair bir örüntü bulunmaz. Bu nedenle doğuştan kör bireyler, rüyalarında yüzler, renkler ya da ışık gibi görsel detaylar görmezler. Onların rüyaları genellikle:
Sesler (örneğin konuşmalar, ayak sesleri),
Dokunuşlar (rüzgarın tenlerine değmesi, bir objeye dokunma hissi),
Kokular (tanıdık bir yemeğin kokusu gibi)
Duygular (korku, mutluluk, huzur gibi)
gibi duyusal unsurlar etrafında şekillenir. Rüyaları genellikle gerçek yaşamda deneyimledikleri olaylardan esinlenir.
Evet. Özellikle 5 yaşından sonra görme kaybı yaşayan bireyler, görsel hafızalarında kalan imgeleri rüyalarında canlandırabilir. Daha önce gördükleri yerleri, kişileri ya da objeleri rüyalarında yeniden deneyimleyebilirler. Ancak bu görüntüler zamanla silikleşebilir ve hayal gücüne daha fazla bağlı hale gelebilir.
Bazı görme engelli bireyler, rüyalarının “karanlık bir mağarada bir şeyleri görmeye çalışmak” gibi olduğunu ifade eder. Bu da zihinsel temsillerin bireysel deneyime göre nasıl değiştiğini ortaya koyar.
Görme kaybının nedeni sadece gözle sınırlı değilse ve beyin kaynaklı bir hasar söz konusuysa, kişi görsel hafızaya sahip olsa bile rüya görme yetisi etkilenebilir. Görsel korteksin zarar gördüğü durumlarda, görüntü oluşturma yetisi zayıflayabilir ve birey rüyalarında daha az belirgin veya hiç görsel içerik göremez.
Yapılan araştırmalar, doğuştan görme engelli bireylerin rüyalarında görsel içerikten yoksun ama son derece canlı ve ayrıntılı işitsel-dokunsal senaryolar yaşadıklarını ortaya koyuyor. Aynı zamanda, yön ve konum algısı da bu bireyler için rüyalarda ön planda olabiliyor. Örneğin, bir odada dolaşırken sesin geldiği yönü izlemek veya duvarın dokusunu hissetmek gibi detaylar öne çıkabiliyor.
